Wysiąść na byle jakiej stacji.

Przez długie dziesięciolecia nie było w Polsce bardziej zapuszczonych, śmierdzących i odstręczających miejsc od kolejowych dworców. „Czy byłeś kiedyś w Kutnie na dworcu w nocy/ Jest tak brudno i brzydko, że pękają oczy” – śpiewał Kazik Staszewski  kilkanaście lat temu. Dziś ten akurat dworzec wygląda jak nowy, podobnie jak kilkadziesiąt innych, odnowionych w ostatnich latach. I fajnie. Ale jest też się do czego przyczepić. Jeżeli już PKP zabiera się do pracy, to ma na dworcowe budynki jeden tylko sprawdzony patent: odremontować, odświeżyć, nadać dawny blask. I trzeba przyznać, że robi to bardzo przyzwoicie, choć zdecydowanie nie na miarę potrzeb. Lublin, Tarnów, Kraków, Elbląg, Skierniewice, Działdowo, Leszno, Przeworsk, Przemyśl, Zawiercie, Gdynia Gł., Będzin, Wrocław, praktycznie wszystkie dworce stołeczne, z wyjątkiem W-wy Zachodniej (tę listę mógłbym jeszcze przez chwilę ciągnąć) – wszędzie tam miło teraz wysiąść lub czekać na wyjazd. Niektóre z tych stacji pamiętam sprzed lat – różnica jest wręcz porażająca. Czego więc się czepiam? Trzech rzeczy.

Po pierwsze, choć to nie zarzut do PKP, a raczej do losu (?), na tle tych pięknie odremontowanych tym bardziej straszą owe ciągle jeszcze zapuszczone. Aleksandrów Kujawski, Nałęczów czy – z mniejszych – taki choćby Ozorków i setki innych – tu serce się kraje. Tak to już jest – łatwiej było znieść zaniedbania, gdy bieda piszczała wszędzie. Gdy bywa już pięknie, zaniedbane tym bardziej biją po oczach. Dziś podróż pociągiem przypomina estetyczną huśtawkę – na zmianę stacje śliczne i tragiczne, z ciągle jeszcze przewagą tych drugich.

Po drugie,  irytuje mnie stylistyczny konserwatyzm kolei. Praktycznie znam tylko jeden budynek dworcowy, na którym przy okazji remontu postanowiono lekko poszaleć architektonicznie. To wspomniane Kutno. Pomysł, by do starego budynku dołożyć śmiałe elementy (głównie daszki) z rdzewiejącej stali corten i z łowickimi wzorami, jest ciekawy. Oczywiście są i błędy.  Np. nową wiatę przy wyjściu z peronów do miasta połączono za starą, pamiętającą chyba jeszcze czasy późnego Gomułki. Efekt jest groteskowy. Ale brawa za odwagę. Niestety, gdzie indziej śmiałości zabrakło – wszędzie triumfuje staranna renowacja. Szkoda, bo takie remonty, to świetna okazja by pokazać coś nowego i oryginalnego.

Po trzecie, z przerażeniem patrzę na te inwestycje, które powstają „od zera”. Trzy są szczególnie spektakularne i wszystkie… dyskusyjne. Katowice i Poznań. Same projekty są do przyjęcia – sprawnie wpisują się w nowoczesność, choć o żadnej rewelacji mowy być nie może. Ale oba są w gruncie rzeczy dodatkami do powierzchni biurowej, handlowej czy usługowej, która powstaje przy nich. Kiedyś dworce bywały w Polsce samodzielnymi dziełami architektury (np. W-wa Centralny), dziś są dodatkiem wciśniętym w komercyjną zabudowę. Szkoda. Nie do końca zrozumiały jest też projekt Łodzi-Fabrycznej, w odróżnieniu od poprzednich znajdujący się dopiero na etapie wielkiej dziury w ziemi. Sama idea, by schować go pod  ziemią jest słuszny. Ba, pod ziemią znajdzie się też spory kawałek dojazdowy. Na ogół takie rzeczy robi się po to, by na górze zaprojektować kawałek normalnego, przyjaznego ludziom miasta. Na podstawie wizualizacji, które widziałem, w tym przypadku jest to trochę sztuka dla sztuki. Rozumiem, że kraśnieć ma  – rzeczywiście efektowny – sam budynek dworca, wynurzający się spod ziemi. Ale co z resztą powierzchni nad torami? Będzie tam miasto? Może ktoś mnie oświeci.